Về một vài yếu tố làm nên cái hay của Monster - Naoki Urasawa

VỀ MỘT VÀI YẾU TỐ LÀM NÊN CÁI HAY CỦA MONSTER - NAOKI URASAWA

R/N: Hôm bữa tự dưng nổi hứng ngồi viết về các nhân vật hay cười rồi coi lại đoạn của Grimmer trong Monster, rốt cuộc thành ra cày lại hết cả bộ và có cái này để lấp deadline đây 

Mình viết cái này xem như để tặng những bạn đã đọc truyện rồi nên sẽ SPOIL khá mạnh nhé, và nhận xét này dựa trên anime thôi, có gì khác so với manga thì mình không dám chắc (thông cảm vì đọc manga lâu quá rồi mà thời gian có hạn cũng không cho phép dò lại). Lưu ý cuối cùng là nó khá ngẫu hứng dưới góc nhìn cá nhân.

1. Những cơn mưa

Giả như không đến cùng những cơn mưa, chắc con quái vật ấy đã không làm ám ảnh lòng người đến vậy.

Thảm kịch gia đình Liebert xảy ra - để rồi cũng là lần đầu tiên anh bác sĩ tài năng cứu cậu bé - trong một đêm mưa. Ngày Dr. Tenma hội ngộ Johan sau 9 năm dài nhiều thay đổi, những hạt mưa nặng nề đột nhiên rơi xuống. Ngày cả thị trấn yên bình nhuốm đỏ màu máu, cũng một màn mưa nặng hạt, dai dẳng và buồn thảm trút xuống tưởng như chẳng bao giờ ngừng.

Mưa, u ám và ướt át. Mưa, lạnh lẽo và cô liêu. Mưa, mọi thứ nhòe mờ và nhiễu loạn dưới mưa. Mưa, Franz Bonaparta nói rằng người ta mong mưa đến rửa trôi mọi tội lỗi, vết bẩn, sợ hãi lẫn nỗi buồn, nhưng không ngờ mưa lại làm điều ngược lại. Mưa khiến cõi lòng người vốn đã hỗn loạn những hoang mang và bất ngờ chìm sâu hơn trong sợ hãi và đau đớn. Khi chứng kiến bệnh nhân của mình chết ngay trước mắt mà không thể làm được gì, khi kẻ lạnh lùng và điềm nhiên bóp cò kia là đứa trẻ ngày nào mình đánh đổi cả tương lai để cứu lấy. À không, dưới mưa, chẳng có cậu bé thân quen ngày xưa ấy, chỉ có một con quái vật không tên, không nhà, không tình cảm, ở ngay trước mắt nhưng lại chẳng thể nắm bắt, cứ như là ảo ảnh vụt qua mà sau đó có ông thanh tra cứ dai như đỉa bảo rằng nó không tồn tại 🙂. Cũng là dưới cơn mưa, nhưng là nơi thị trấn quê nhà, sau tất cả, người ta lại thấy con quái vật đứng đó, bất ngờ và lặng lẽ giống như bước ra từ một cánh cửa vô hình trong không gian, lặp lại động tác quen thuộc (và đặc trưng): đưa ngón tay trỏ chỉ vào giữa trán, vẫn mở mắt nhìn và đợi người ta bắn. Rõ ràng là truyện không gắn tag horror, nhưng hình ảnh này có lẽ là thứ khiến mình ngại nhìn thấy nhất, vì nó rùng rợn và ám ảnh. Cứ như bị ép phải nhìn thẳng vào nơi tăm tối nhất trong tâm hồn vậy. Mỗi khi Johan chuẩn bị đưa tay lên là đầu mình tự động gào thét một suy nghĩ: "Nữa hả? Thôi mà!". Nữa là gương mặt, mái tóc vàng ướt đẫm và ánh mắt của con quái vật, đáng sợ nhưng sao lại cũng buồn đến thế, phải chăng là vì nước mưa?

Nếu bạn thích màn mưa trong Monster, chắc cũng sẽ ấn tượng với cả nắng và gió. Nắng chiều lấp lánh và tiếng chim hót ríu rít trong khu rừng Tenma lần đầu chọn làm nơi để bắn Johan nhưng rồi lại thôi vì không muốn nơi đó vấy máu thêm một lần nữa. Khung cảnh tươi sáng và đẹp đẽ khi Tenma bước đi trên con đường dưới những tán cây, những đốm nắng rải rác chiếu xuống ở cuối truyện. Còn gió, có thể lãng mạn thổi bay tấm thảm anh lót lên cỏ để ngồi, những miếng sandwich rơi ra dính đầy cát nhưng anh vẫn vui vẻ cười nhặt lên. Gió lại cũng có thể dữ dội thổi bùng ngọn lửa đốt cháy khu phố của người Thổ Nhĩ Kỳ (sức mạnh thiên nhiên thật là đáng sợ). Có cơn gió trên sân thượng làm dịu lòng cậu sinh viên đang ngơ ngác nhìn bạn mình rơi nước mắt khi nghe câu chuyện mình kể về người mẹ. Cũng có cơn gió lạnh lẽo thổi tới khi hai anh em nọ gặp lại nhau giữa căn nhà hoang đổ nát, ký ức trỗi dậy sáng rõ và một trong hai chợt bừng tỉnh khỏi giấc mơ dài.

2. Cách xây dựng nhân vật bằng lời thoại, chữ viết và những cuốn sách hình

Có nhiều nhận xét rằng đất diễn thực sự của Johan không nhiều. Mình cũng nghĩ vậy, nhưng đâu cần, Johan vẫn luôn xuất hiện ở khắp nơi đó, qua những câu chuyện, sự cảm nhận của các nhân vật khác, những cái chết nơi anh ta ghé qua và nhất là trong những cuốn sách hình. Lần đầu tiên đọc Monster mình đã tưởng rằng cuốn truyện "Quái vật vô danh" kia có thật ngoài đời và Franz Bonaparta là một tác giả truyện cổ tích có thật mà Naoki lấy cảm hứng dựa theo đó. Về sau mới biết cả hai đúng là đều có thật, nhưng FB là một nhân cách khác của ông Naoki ahuhu. 

Có bình luận mình từng đọc được trên một forum (không phải về Monster) như thế này: "Các nhân vật đều là những con người đang sống, chỉ khi tác giả lắng nghe và thấu hiểu họ thì họ mới hiện ra sống động trên những trang giấy và người đọc có thể yêu thích và cảm thông được.". Và theo mình thì đối với Naoki Urasawa, mọi nhân vật trong câu chuyện ấy đều là những cá thể đang thực sự sống. Trong anime có đoạn ông biên tập viên (chắc vậy) lâu năm làm ở nhà xuất bản nói với Tenma rằng, dù Klaus Poppe có lấy bút danh là gì và thay đổi ra sao tôi đều vẫn nhận ra, nếu anh ở vị trí của tôi sẽ hiểu. Quá thấu hiểu điều đó nên Naoki mới sáng tác ra một câu chuyện lồng trong câu chuyện ("The nameless monster" lồng trong "Monster") làm người ta thích thú và nghi ngờ lẫn tò mò đến vậy. Cụ thể hơn, Monster dù lấy bối cảnh nước ngoài (Đức, Séc các thứ) nhưng vẫn thấm đẫm phong cách Nhật Bản và đậm tính nhân văn, trong khi "The nameless monster" (và những cuốn sách hình khác của KP) theo mình thì rất Tây và mang không khí lạnh lùng xa cách, ờ, chính xác là "hiểm độc" (theo nhận xét của ông biên tập viên kia). Tác giả hai câu chuyện tựa như hai người khác nhau với tư duy, sở thích và thói quen sáng tác cũng khác nhau. Chắc không có gì mâu thuẫn nếu mình nói rằng mình không thích Johan trong "Monster" của Naoki nhưng lại thích con quái vật trong "The nameless monster" của Klaus Poppe. Chotto matte nhưng con quái vật đó tên là Johan, mà Johan lại là con quái vật trong câu chuyện chính, vậy Johan là con quái vật hay Johan không phải là con quái vật? Johan đâu phải là tên thật, ủa nhưng mà cuối cùng con quái vật lấy tên là Johan. Cứu. Đùa tí, mình phân tích sơ như vậy để phần nào thấy được Naoki đã tâm huyết thế nào trong việc xây dựng nhân vật.

Monster là bộ truyện mà mình đặc biệt yêu thích những lời thoại. Những lời thoại đẹp đẽ bay bướm, nghe như những câu thơ nhưng cũng dồn nén trong đó biết bao u sầu. "Anh được sinh ra để chôn em giữa biển hoa.", "Đừng để cháu quên mất Anna. Trên thế giới này chỉ có cháu và Anna.", "Tôi đã thức dậy khỏi giấc mơ... Tôi đã tỉnh dậy sau cơn mơ... Tôi đã tỉnh dậy.", "Cháu không thể trở thành quái vật được. Các cháu đều là những viên ngọc đẹp đẽ. ", "Em tha thứ cho anh, dù cho chỉ còn hai chúng ta trên thế giới này.", "Những cảm xúc của tôi không mất đi mà chỉ lạc ở đâu đó thôi, như một lá thư tôi gửi đã đến tay tôi sau hàng thập kỷ.", ... Những lời thoại thể hiện cá tính riêng của nhân vật này nhưng qua đó còn khắc họa nên hình ảnh những nhân vật khác. Chẳng hạn, khi nói về hiện trường những vụ án giết người ghê rợn có nét tương đồng so với vụ án Tenma theo đuổi, ông nhà báo nghiện thuốc lá kia không mô tả nó là "lạnh lùng, mất nhân tính" hay "kinh tởm" mà bảo rằng "kẻ làm ra nó là một con quái vật.". Khi lần đầu nhìn thấy Johan sau nhiều năm xa cách, dù chưa nhớ ra anh ta là ai, nhưng Anna (bấy giờ tên Nina) lại bảo với bác sĩ tâm lý rằng: "Cháu không biết nữa, nhưng nhìn anh ta rất tà ác." (tại sao ấn tượng không phải là đẹp đẽ hay gì khác?). Thậm chí, Eva là người đã từng cười phá lên khen rằng Johan đã trở thành một thanh niên tóc vàng điển trai, nhưng đến khi đi mua súng (một khẩu súng lớn) được người ta hỏi mua để bắn gì, cô chỉ nói rằng "bắn quái vật". Thanh tra Lunge khi xem xét hiện trường giết người liền nhận ra hung thủ khác với những vụ án liên hoàn kia bởi cảm nhận được tình người trong đó (còn những vụ kia hoàn toàn là vô cảm), rồi bước vào căn phòng kí túc của Johan thì nói rằng nó không có dấu vết của con người. Ở thị trấn yên bình kia cũng vậy, người cha say rượu nhìn thấy xác người nằm khắp nơi thì lẩm bẩm "con quái vật đã đến đây", thậm chí chĩa súng bắn Johan cũng vì sợ con quái vật bảy đầu có sừng sẽ làm hại con trai mình (nên nhớ lúc đó cái mà ông ta chĩa vào là một con người bằng xương bằng thịt). Như thế đó, tác giả gieo rắc nỗi sợ và sự bí ẩn ở khắp các trang truyện, qua miệng của rất nhiều nhân vật để vẽ nên một "con quái vật" thật sự tồn tại, như thể một điều hiển nhiên vậy. Anh cần gì xuất hiện nhiều khi mà mọi người đều biết và đều nói về anh? Nhất là khi các nhân vật chính đều luôn đuổi theo anh hàng ngày hàng giờ, ngay cả trong giấc mơ cũng bị ám ảnh vì anh? Có lẽ vì thế mà cá nhân mình không thể nào thích được Johan dù nhân vật này rất xuất sắc; nó như là một nỗi sợ hãi bao trùm và bạn không thể thích nỗi sợ của bạn được.

Tiện thể nói về lời thoại, có hai câu khá hài mà mình đặc biệt tâm đắc của nhân vật phụ. Một là, đoạn độc thoại của Martin khi nhìn theo Eva lần đầu mới gặp. Đại loại như này: "Nhìn cách cô ta ngoáy mông kìa, cả mùi nước hoa sặc sỡ, đúng là một con điếm. Ôi tôi ghét dây vào đàn bà." Mình nghĩ đa phần những người đàn ông trong truyện không thích kiểu phụ nữ như Eva, say xỉn dễ dãi các kiểu, nhưng chắc chỉ có người thật sự bị ám ảnh như Martin mới nhận xét như vậy. Eva qua đó, lần đầu tiên trong mắt mình, hiện lên rõ ràng hơn bao giờ hết. Trước đó mình chỉ nghĩ là mình không thích Eva, còn lý do vì sao thì khá nhạt nhòa. Nhưng bấy giờ đột nhiên mình không ghét cô ta nữa, thấy khá buồn cười và đắng, chắc chỉ mình cô mới đối xử với Martin như vậy, dắt đi mua sắm, mặc đồ hệt như Tenma, để rồi cuối cùng người cô luôn bám riết theo sau đã bước đến sân ga gặp cô - là cái tên Kenzou cô hằng gọi trong mơ đó - nhưng không còn là người mà cô muốn đợi nữa. Người cô muốn chờ hôm ấy đã chẳng đến, người nói rằng tôi không muốn dây vào đàn bà rốt cuộc lại hy sinh vì một người đàn bà. Thật trớ trêu, nhưng chiếm phần nhiều hơn là sự giải thoát đẹp đẽ. Nó làm thay đổi hoàn toàn con đường người đàn bà đó sẽ đi.

Câu thoại còn lại là của Christof Sievernich, được biết đến như là môn đồ của con quái vật ấy. Cũng không có gì quá quan trọng, anh ta gào lên với Eva như này: "Sao cô lại bắn vào tai tôi? Cô có biết chính trị gia làm ăn dựa vào gương mặt không?". Mình thấy khá thú vị, kiểu, thử tượng tượng anh ta thành chính trị gia mà mất một cái tai. Và các bạn có thấy là Naoki luôn chỉn chu cho tất cả nhân vật dẫu là phụ hay rất phụ không? Sievernich qua một câu thoại như vậy thôi cũng đủ gây ấn tượng về tính cách khá "thượng đẳng boy" và có tham vọng riêng cũng như một cuộc sống riêng. 

Nói về chữ viết, dù cũng ít thôi nhưng hiếm có bộ manga/anime nào mà cái chữ viết trong đó lại gây ấn tượng mạnh với mình như vậy (hay nói đúng hơn là ít bộ nào đào sâu phần chữ viết tay của nhân vật). Những dòng chữ mà Johan để lại cho Tenma ấy, dị kinh khủng. Không máu me, chẳng phải lời đe dọa, nhưng đọc lên thấy sợ vch, "Nhìn tôi này! Nhìn tôi đi bác sĩ! Con quái vật bên trong tôi đã lớn đến ngần này rồi!", "Cứu tôi! Con quái vật trong tôi sắp nổ tung rồi!" Câu trước đọc lên nghe như chế giễu và đùa cợt, câu sau lại là một lời cầu cứu đầy thống khổ. Nội dung thì dữ dội, nét chữ lại không xiêu vẹo, cũng không nghiêng về bên trái hay bên phải, mà khá đều, dàn ra cân xứng. Giống như trong một Johan có hai nhân cách, nhân cách này bị nhân cách kia kìm kẹp. Một là ác quỷ một là nạn nhân. Một chơi đùa với đàn kiến để thấy chúng giãy giụa trong sợ hãi, một đi tìm lại phần nào đó ngây thơ thuần khiết ngày thơ bé. Thật lòng mình không muốn đào sâu vào tâm lý của Johan (nếu không muốn nói là mình không muốn hiểu đâu). Nhưng nếu buộc phải trải nó ra vài ba câu chữ, mình nghĩ mình không cảm thông được chứ đừng nói là tha thứ cho con quái vật đó như Anna và Tenma đã làm. (Đây cũng là lý do mà suốt cả bài này mình toàn gọi Johan là con quái vật). Nói vậy bên trong mình vẫn thấy bản thân hơi tàn nhẫn, nhưng thôi, nghĩ về Johan như một con quái vật mang đến nỗi sợ hãi chắc là lựa chọn của mình để thể hiện sự tôn trọng cho một nhân vật quá đỗi xuất sắc và chân thật mà tác giả xây dựng nên. Nếu như con quái vật ấy xuất hiện ngoài đời chắc phản ứng của mình vẫn sẽ là sợ hãi thôi, có súng trong tay sẽ bóp cò mà không quá ngần ngại.

Bài viết này thật dông dài và miên man, ý định ban đầu là phân tích các nhân vật phụ mà cuối cùng lại thành ra cái gì kì quái. Chắc buồn và hỗn loạn là trạng thái mỗi lần mình xem xong Monster. Nhưng có hai điều mình khá tin tưởng rút ra từ bộ này: "Chỉ cần có lý do để sống, con người sẽ vượt qua được trạng thái hư vô." và "Bạn sẽ không bao giờ chết đi nếu như vẫn còn có người nhớ đến."

...

Nhưng mà lý do để sống nhiều khi dễ bị lung lay lắm, và trí nhớ con người cũng có giới hạn thôi nhỉ? Who knows?

#BlueCat